Koło Życia – symbol buddyjski
„Wszystko, co powstaje, jest złożone. Wszystko, co złożone, przemija”.
— parafraza fundamentalnych nauk buddyzmu, znanych jako zasada anicca (nietrwałości) i dukkha (cierpienia).
Koło Życia (Bhavachakra) to jedno z najgłębszych i najbardziej symbolicznych przedstawień w buddyjskiej ikonografii. Ukazuje pełen cykl istnienia — od niewiedzy po przebudzenie — i przypomina, że wszystko w życiu pozostaje w nieustannym ruchu.
Czas ciszy i refleksji
W tym szczególnym, nieco mrocznym okresie roku — gdy świat zwalnia, a ogień świecy staje się najbliższym towarzyszem — życzymy Ci spokoju i ciepła.
Niech te wieczory upływają przy blasku płomienia, z czymś rozgrzewającym w dłoniach i wśród najbliższych.
To czas, w którym naturalnie kierujemy się ku temu, co głębsze — ku refleksji nad przemijaniem i sensem cyklicznej natury życia.
Z tej okazji przygotowaliśmy wpis poświęcony symbolowi „Koła Życia” – jednej z najbardziej rozpoznawalnych i głęboko symbolicznych ikon w buddyjskiej sztuce Tybetu.
To przedstawienie uwarunkowanej egzystencji, w której wszystkie istoty krążą w cyklu narodzin, śmierci i ponownych odrodzeń.
Spis Treści
Koło Życia – symbol cyklicznej egzystencji
Koło Życia obejmuje Pan Śmierci – Jama, który trzyma je w swoich szponach.
To on symbolizuje nieuchronność przemijania i moc karmicznego prawa przyczyny i skutku.
Trzy trucizny umysłu w centrum Koła Życia
W samym centrum Koła widzimy trzy zwierzęta – koguta, węża i świnię – trzymające się za ogony.
To obrazy trzech trucizn umysłu: pożądania, gniewu i niewiedzy.
Ich nieustanny taniec symbolizuje, jak te emocje karmią się nawzajem, podtrzymując cykl samsary – kołowrót kolejnych narodzin i śmierci.
Sześć światów samsary – wewnętrzny pierścień Koła Życia
Wewnętrzny pierścień ukazuje dwa ruchy: zstępujący, czyli upadek w niższe światy, oraz możliwość ruchu wznoszącego, prowadzącego do oświecenia.
Ten obszar Koła Życia podzielony jest na sześć sfer egzystencji, czyli sześć symbolicznych światów, w które można się odrodzić w zależności od nagromadzonej karmy, emocji i działań.
Każdy z nich odzwierciedla pewien stan umysłu i dominujące uczucia.
Na górze znajdują się tzw. wyższe światy, gdzie ilość cierpienia jest umiarkowana:
- Najwyższą ze sfer, światem bogów, rządzi pycha i duma. Jedynym cierpieniem jest tam świadomość nieodwołalnej śmierci, która musi nadejść, choćby dopiero po eonach, gdy wyczerpie się zasób dobrej karmy. Wówczas nastąpi upadek — odrodzenie w niższych światach. Dlatego dla bogów świadomość śmierci jest tak przerażająca.
- Kolejną jest sfera Asurów, walczących półbogów, ciągle — z powodu zazdrości — atakujących domenę boską.
- Następny to świat ludzi, znajdujących się we władzy wszelkich rodzajów pożądania. Tutaj najłatwiej podjąć próbę przerwania samsarycznego cyklu wcieleń, ponieważ cierpienie jeszcze nie obezwładnia świadomości — istnieje zatem możliwość działania, a chwilę szczęścia dają przedsmak doznania oświecenia; jest więc wystarczająca motywacja. Z perspektywy buddyjskiej odrodzenie w ciele człowieka jest więc drogocenne.
Poniżej leżą trzy tzw. niższe światy wypełnione coraz większymi cierpieniami:
- Sfera zwierząt to rejon strachu wynikającego z niewiedzy.
- Świat Pretów, wiecznie głodnych duchów, to efekt chciwości.
- Najstraszliwsze są jednak sfery piekieł i paranoi, gdzie człowiek odradza się na całe eony wskutek gniewu i nienawiści.
W każdej z tych sfer widnieje postać Buddy, której współczująca obecność przypomina, że nawet w największym cierpieniu istnieje możliwość przebudzenia.
Zewnętrzny pierścień – 12 ogniw współzależnego powstawania
Zewnętrzny pierścień Koła Życia przedstawia w formie symbolicznych scen dwunastostopniowy cykl współzależnego powstawania (pratītyasamutpāda).
Ukazuje on, jak z niewiedzy rodzi się cierpienie i w jaki sposób działania oraz emocje splatają się w niekończący łańcuch przyczyn i skutków.
Symboliczne scenki ukazują, jak od początku niewiedzy (ślepa kobieta – u góry) wywodzą się karmiczne, przyczynowo-skutkowe siły twórcze (garncarz), z których wyłania się zaburzona świadomość (małpa) nadająca nazwy i kształtująca ciało (dwie osoby w łodzi – symbol związku nazwy i formy).
Z niego powstaje sześć zmysłów (dom z sześcioma oknami), co prowadzi do wchodzenia w różne związki i kontakty ze światem (kochankowie).
Wyzwala to uczucia i emocje prowadzące do ciągłego pożądania (pijak), które w efekcie tworzy przywiązanie.
Ono zaś jest przyczyną kolejnych narodzin, kończących się śmiercią, będących początkiem następnej niewiedzy.
Koło Życia ukazuje więc, w jaki sposób określone działania i emocje wpływają na formy naszego odradzania się — zarówno w mikroskali jednego życia, jak i w wielkim cyklu istnienia.
Przykładowo: nienawiść do innych wraca do nas w postaci odczucia stanu piekieł i paranoi, jak ignorancja i głupota wiodą do życia na poziomie zwierząt itd.
Podsumowując: niewiedza, gniew, chciwość, przywiązanie i zazdrość — wszystko to powraca w subtelnych formach, dopóki nie zostanie rozpoznane i przemienione w mądrość.
Koło Życia – symbol, który prowadzi ku zrozumieniu
Na zdjęciu: nasza największa, przerażająco piękna thangka przedstawiająca Koło Życia.
Każdy jej szczegół — od spojrzenia Jamy po najmniejsze symbole w tle — niesie naukę o współzależności i nietrwałości.
Dla Ciebie, który szukasz sensu
Niech symbol Koła Życia towarzyszy Ci jako przypomnienie o nietrwałości, o cyklach przemiany i o tym, że każdy moment jest szansą na przebudzenie.
Jeśli pragniesz mieć ten symbol blisko siebie, zajrzyj do naszej kolekcji buddyjskich thangek i mal – przedmiotów, które nie tylko zdobią, lecz także prowadzą ku uważności i zrozumieniu. 🌿
Zostaw komentarz 💬 – podziel się, co najbardziej poruszyło Cię w symbolice Koła Życia.
Polecamy również artykuł:
Mini słownik wybranych pojęć:
- Samsara – cykl narodzin, śmierci i odrodzeń.
- Anicca (nietrwałość) i dukkha (cierpienie).
- Pratītyasamutpāda – współzależne powstawanie; zasada mówiąca, że wszystko powstaje w relacji z innym.
- Thangka – tradycyjny tybetański obraz malowany na płótnie, służący medytacji i nauce.
- Jama – władca śmierci, symbol nietrwałości i karmicznego prawa przyczyny i skutku.
Źródło inspiracji:
„Tybetańska Księga Umarłych” (Bardo Thödol) oraz tradycyjna ikonografia tybetańska.
